Stary dwór wtopiono w bryłę powstałego pałacu. Parterową część dawnego budynku nadbudowano o piętro i przykryto dachem o konstrukcji mansardowej, ozdobionym kolistymi lukarnami. Z kolei we wschodniej części elewacji frontowej powstał piętrowy ryzalit, który podobnie jak zasadnicza bryła został przykryty mansardowym dachem. Na zachodniej ścianie ryzalitu dobudowano aneks, który łączył się z werandą, w aneksie umieszczono główne wejście. Układ otworów okiennych pozostał w zasadzie niezmieniony, jedyne zmiany polegały na przekształceniu otworów drzwiowych w okienne, bądź odwrotnie.

Do istniejącej bryły dobudowana została zachodnia, dwukondygnacyjna część pałacu, zwieńczona dachem łączącym się z pozostałą częścią budynku. W zachodniej elewacji bocznej powstał duży taras z dwubiegowymi schodami z półkolistym podestem. Przed głównym wejściem do budynku stworzono reprezentacyjny podjazd.

Julia Puget, Maria Kwilecka oraz kapitan Campbell-Crook w Oporowie, ok. 1919 r.

Powstały w wyniku przebudowy pałac, jak pisze Maria Strzałko, nawiązywał do XVII-wiecznej architektury francuskiej. W wyniku zrealizowanych prac powstał dwukondygnacyjny, podpiwniczony, murowany i otynkowany pałac. Budowla powstała na wydłużonym rzucie z licznymi tarasami, aneksami oraz ryzalitami. Bryła pałacu składała się z dwóch części – starego dworu z dobudowaną częścią zachodnią oraz wschodniego skrzydła, które wyróżniała nieco inna elewacja oraz czterospadowy dach.

Elewacja pałacu została ozdobiona boniowaniem [dekoracyjne opracowanie krawędzi oraz lica ciosu kamieni, podkreślające ich układ], parter od piętra oddzielono gzymsem, który również zastosowano w zwieńczeniu budynku. Nad głównym wejściem do pałacu (aneks, elewacja frontowa) umieszczono herb Kwileckich. Z kolei na elewacji południowej zachodniego skrzydła umieszono płycinę z motywem antycznym. Natomiast na elewacji frontowej skrzydła wschodniego – dwa medaliony przedstawiające personifikację dnia i nocy.

Piwnice pałacowe pełniły głównie funkcje magazynowe oraz kuchenne. Parter stanowił przestrzeń reprezentacyjną i mieszkalną. Z kolei na piętrze znajdowały się pokoje gościnne praz pomieszczenia dla służby (te również na poddaszu).

Zdjęcie z okresu 1926-1936

Główne wejście prowadziło przez niewielki przedsionek. Główna sień pałacu powstała z połączenia kilku wcześniejszych pomieszczeń, oświetlały ją dwa okna. W zwieńczeniu sieni stworzono belkowy strop z czterema dużymi kasetonami. Główne schody z parteru na piętro zlokalizowano w południowo-zachodniej części sieni, schody ozdobiono rzeźbiarską balustradą. Ściany sieni pokryto boazerią, podłogę zdobiła ceramiczna posadzka, a do pomieszczeń prowadziły dwuskrzydłowe drzwi. Z zachodniej części sieni drzwi prowadziły do pomieszczenia oświetlonego trzema oknami wychodzącymi na werandę, pomieszczenie to pełniło funkcje sali jadalnej. W zachodnim narożniku jadalni stał dekoracyjny kominek, ściany pokryto boazeriami i tapetami oraz sztukateriami o motywach roślinnych. Po przeciwnej stronie sieni znajdowało się pomieszczenie kredensu, przy którym mieścił się również pokój dla służby oraz garderoba. W jego pobliżu znajdowały się ponadto schody prowadzące do kuchni i toaleta.

Pocztówka z okresu międzywojennego

W środkowej części tylnego traktu było duże pomieszczenie łączące się przeszkloną werandą. Przeznaczeniem tego pokoju według projektu był salon bądź sypialnia. W północno – zachodniej części tego pomieszczenia przewidziane były wysokie szafy pokryte tapetami i zwieńczone sztukateriami. Do tego pokoju przylegały szeregowo – od wschodu – pokój panien, od zachodu – salon mniejszy. Oba pomieszczenia oświetlały okna w elewacji tylnej.

W tylnej (południowej) części zachodniego (dobudowanego) skrzydła znajdowała się tzw. sala wielka, która była wyższa od pozostałych pomieszczeń. Z tego pomieszczenia dwuskrzydłowe drzwi prowadziły do salonu mniejszego oraz jadalni, która oświetlona była potrójnym oknem wychodzącym na południe oraz przeszklonymi drzwiami tarasowymi na taras przy elewacji bocznej.

Fragment pałacu i park, ok. 1930 r.

We frontowej części zachodniego skrzydła pałacu znajdowały się pomieszczenia „pana”, czyli Mieczysława Kwileckiego: pokój mieszkalny pana – oświetlony dwoma oknami w elewacji frontowej – z tego pokoju drzwi prowadziły do „Sali wielkiej”, jadalni oraz sypialni pana – oświetlonej jednym oknem w elewacji. Z kolei z sypialni można było przejść do kolejnej sieni, gdzie w południowo-zachodnim narożniku znajdowała się toaleta. Inne drzwi z sypialni prowadziły z kolei do małego skarbca, a stamtąd korytarzem można było dostać się do sieni narożnej, która łączyła się ze schodami w wieży, co pozwalało na wejście do pomieszczeń pana z pominięciem pomieszczeń reprezentacyjnych.

Z kolei we wschodnim skrzydle pałacu znajdowały się trzy pokoje mieszkalne połączone przejściami oraz sienią. W północno-wschodnim narożniku tej części pałacu usytuowana była łazienka, a w dobudowanym aneksie – apteczka i sień, która łączyła się otwartym łukiem z sienią w dalszej części tego skrzydła, skąd można było drugimi schodami wejść na piętro.

Piętro pałacowe było podobnie rozplanowane jak parter i wzbogacone o międzytraktowy korytarz, który znacznie ułatwiał dostęp do poszczególnych pomieszczeń.

Folwark w Oporowie, ok. 1913 r.

Po II wojnie światowej pałac został wywłaszczony przez Skarb Państwa, mieściły się tam biura PGR, przedszkole, szkoła, mieszkania pracowników, później kaplica.

Bardzo smutną kartą w historii pałacu jest dzień Świętego Floriana 2007 roku. To właśnie w święto strażaków w pałacu wybuchł ogromny pożar, który strawił poddasze. Na szczęście dach został odbudowany przez zarządcę – ANR. Nie zmienia to faktu, że obecny stan pałacu pozostawia wiele do życzenia.

Warto wspomnieć również o pozostałych budynkach wchodzących w skład dawnego zespołu pałacowo – folwarcznego. We wschodniej części zespołu dworskiego, w pobliżu pałacu, zbudowano zespół budynków na planie litery „U”. Zdaniem Marii Strzałko, z uwagi na dobrą klasę architektoniczną budynków,  ich powstaniu można doszukiwać się udziału architekta Gorgolewskiego bądź kierującego pracami budowlanymi Mariana Cybulskiego. Obiekty powstały prawdopodobnie równocześnie z pałacem. Zabudowania te początkowo składały się ze stajni cugowej, wozowni oraz oranżerii (po południowej stronie drogi dojazdowej do pałacu). Nieco później (około 1880 r.) po północnej stronie drogi dobudowano oficynę gospodarczą. Cześć mieszkalną od części folwarcznej budynków rozdziela brama. Wszystkie budynki powstały z czerwonej cegły. Stajnia zlokalizowana jest w odległości około 25 metrów od pałacu, parterowa, z użytkowym poddaszem. Na wschodniej ścianie znajduje się kamienna głowa konia. Stajnia, podobnie jak i brama, są obecnie w bardzo złym stanie i częściowo rozebrane. Piętrowa oficyna ma dwuspadowy dach kryty papą. Pierwotnie mieściły się w niej mieszkania służby, pralnia oraz kuchnia. Do niedawna w budynku znajdowały się mieszkania prywatne. Obecnie podobnie jak stajnia, budynek znajduje się w złym stanie technicznym.

Oficyna i stajnia, ok. 1994 r.

Jeszcze do niedawna w Oporowie mogliśmy podziwiać piękny, XIX-wieczny spichlerz, który prawdopodobnie został zbudowany, podobnie jak pałac, według projektu Zygmunta Gorgolewskiego. Budynek ten wyróżniał się na tle pozostałych obiektów folwarcznych stylem i formą. Był to okazały obiekt: trzykondygnacyjny, z niskim dwuspadowym dachem, murowany z czerwonej cegły. Budynek znajdował się na północny-wschód od pałacu. Zdobiły go przypory [skarpa, szkarpa – pionowy element konstrukcyjny budowli, mur odchodzący prostopadle na zewnątrz od ściany wysokiego budynku w postaci filara] oraz lizeny [płaski, pionowy występ w murze zewnętrznym].

Poza zasadniczym dziedzińcem gospodarczym postawiono jeszcze dwa budynki: kuźnię oraz gorzelnię. Forma architektoniczna tych obiektów wskazuje, że powstały one nieco później niż pałac – przypuszczalnie w latach 80., bądź 90. XIX wieku. Kuźnia została zbudowana z cegły, ma dwuspadowy dach pokryty dachówką z ozdobnymi szczytami. Gorzelnię natomiast zbudowano z cegły i kamienia polnego. Budynek gorzelni jest piętrowy, z kolei dach pokryto papą.

Spichlerz ok. 1994 r.

Całości dopełniał park dworski, w którego centrum znajdował się pałac, o powierzchni 7 hektarów. Założony równocześnie z przebudową pałacu jako nowy bądź z wykorzystaniem już istniejącego parku wzmiankowanego w 1759 i 1774 roku. Dominujące gatunki to kasztanowce, graby, głogi, jesiony oraz akacje. Wśród drzew rosnących w parku jest kilka okazałych sosen (m.in. o obwodzie 275 cm), topól (m.in. topola czarna o obwodzie 372 cm), wiązów (m.in. o obwodach 306, 268 i 229 cm), dębów (m.in. o obwodzie 339 cm), grabów (m.in. o obwodzie 268 cm), akacji (m.in. o obwodzie 345 cm), jesionów (m.in. o obwodach 411, 410 i 355 cm), lip (m.in. o obwodach 318, 309 i 253 cm).

Na koniec przytoczę ciekawe wspomnienie Janiny z Puttkamerów Żółtowskiej dotyczące Oporowa: „W Oporowie ledwo się mogłam rozpatrzeć, a już wysiadaliśmy przed podjazdem. Wewnątrz wrażenie miejskiego mieszkania. Żadnych mahoniów ani empirów, tylko meble sprzed lat pięćdziesięciu, sprawione przez ludzi, którzy osiedli w mieście. I to jeszcze mieszkanie moich ciotek w Wilnie bogatsze było w pamiątki. Ton drugiego cesarstwa u bogatej burżuazji uderzył mnie w każdym kątku Oporowa.” [Dziennik. Fragmenty wielkopolskie 1919-1933].

Wnętrze pałacu ok. 1920 r. Dwa różne ujęcia tzw. saloniku różowego.

Literatura:

1. Leonard Durczykiewicz, Dwory polskie w Wielkiem Księstwie Poznańskiem, Poznań 1912.
2. Andrzej Kwilecki, Kwilcz i inne majątki Kwileckich na przestrzeni wieków, Poznań 1996.
3. Paweł Mordal, Inwentaryzacja krajoznawcza Miasta i Gminy Ostroróg, Ostroróg 1990.
4. Janina z Puttkamerów Żółtowska, Fragmenty wielkopolskie 1919-1933, Poznań 2006.
5. Teresa Ruszczyńska, Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. 5, z. 23 Powiat szamotulski, Warszawa 1966.
6. Maria Strzałko, Materiały do dziejów rezydencji w Polsce, tom 1, Województwo poznańskie, Warszawa 1991.

Fotografie:

1. Biblioteka Narodowa Polona.
2. Fotopolska.eu
3. Andrzej Kwilecki, Kwilcz i inne majątki Kwileckich na przestrzeni wieków, Poznań 1996.
4. Janina z Puttkamerów Żółtowska, Fragmenty wielkopolskie 1919-1933, Poznań 2006.
5. Maria Strzałko, Materiały do dziejów rezydencji w Polsce, tom 1, Województwo poznańskie, Warszawa 1991.
6. Fotografie ze zbiorów rodziny Madalińskich – album Izabeli Madalińskiej.
7. Zbiory Michała Kwileckiego i Michała Dachtery.
8. Andrzej Bednarski.

Stan współczesny: zabezpieczone wszystkie otwory, warto zwrócić uwagę, że w odtworzonym dachu nie ma ozdobnych lukarnów. Zdjęcie Andrzej Bednarski, 2018 r.