Strój szamotulski

Najbardziej znanym, także poza Wielkopolską, elementem folkloru szamotulskiego jest strój regionalny. Stanowi on jedną z odmian strojów ludowych, noszonych niegdyś w Wielkopolsce. W okresie zaborów zachowywanie tradycji regionalnych, na przykład poprzez wkładanie strojów ludowych, stanowiło manifestację polskości i zarazem umacniało poczucie wspólnoty. W porównaniu z innymi częściami Wielkopolski na Ziemi Szamotulskiej strój ludowy wykazał szczególną trwałość, noszono go bowiem także w latach międzywojennych − w czasie, gdy w innych wielkopolskich wsiach odchodził w zapomnienie. Jeszcze w latach siedemdziesiątych XX wieku w Szamotułach można było spotkać panie, które ubierały się „po szamotulsku”: wkładały ciemne spódnice z zapaskami (fartuchami do pasa) i czarne kaftany do bioder („ruroki” bądź „jaczki” − dziś nazwalibyśmy je żakietami), a na głowach nosiły chusty. O dumie Szamotulan z lokalnego stroju świadczy też jego obecność na procesjach Bożego Ciała. Dziewczęce stroje szamotulskie przekazywane są z pokolenia na pokolenie, często wkładają je dziewczynki sypiące kwiatki. Współcześni Szamotulanie utożsamiają jednak strój szamotulski tylko z jedną z jego wersji: biało-niebieskim ubiorem panny oraz czarno-czerwono-białym − kawalera, niewiele wiedząc o jego zróżnicowaniu i bogactwie, o tym, że niegdyś strój dostosowywany był do wieku, stanu i okoliczności. Inaczej ubierały się panny, inaczej mężatki czy osoby starsze. Ubiór codzienny różnił się od świątecznego czy też obrzędowego, a ten ostatni występował w różnych wersjach w zależności od okazji (np. strój weselny czy dożynkowy).

Stosunkowo niewiele zachowało się innych materialnych elementów szamotulskiego folkloru, z pewnością na uwagę zasługuje tu haft. Bogactwo Ziemi Szamotulskiej to jednak przede wszystkim folklor niematerialny: pieśni, piosenki, muzyka, tańce, podania, baśnie i legendy, obyczaje i obrzędy.

Agnieszka Krygier-Łączkowska

Tekst i zdjęcia w prawej kolumnie pochodzą z albumu Wesele szamotulskie, Szamotuły 2016 [wydawca Szamotulski Ośrodek Kultury]

Zdjęcia: Muzeum – Zamek Górków

Kobieta w stroju ludowym z okolic Szamotuł – „Ilustrowany Kurier Codzienny” 1937 (05) (zbiory Narodowego Archiwum Cyfrowego)