Ostroróg – spacer po mieście

Najstarsza zacowana wzmianka o miejscowości pochodzi z 1383 r. i jest związana z obroną miejscowego zamku w czasie wojny domowej Grzymalitów z Nałęczami (więcej o tej wojnie http://regionszamotulski.pl/bitwa-pod-szamotulami-1383/). „Ostrorogiem” nazwano najprawdopodobniej najpierw zamek (od ostrego zakończenia drewnianej palisady, ewentualnie baszt – piszemy o tym w tekście http://regionszamotulski.pl/ostrorog-i-ostrog-nazwy/).

Spacer po Ostrorogu zaczynamy od Rynku- oglądamy skwer na środku, figurę św. Nepomucena i domy wokół (historyczne zdjęcia z tego miejsca wraz z interesującym opisem można znaleźć pod linkiem http://regionszamotulski.pl/rynek-w-ostrorogu/).

Na pewno warto wybrać się do kościoła Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny, którego wieża jest charakterystycznym elementem panoramy miasta i widać ją nawet z sąsiednich gmin. Był to drugi kościół wzniesiony w Ostrorogu, wcześniej powstała bowiem nieistniejąca dziś świątynia Jakuba, która znajdowała się na wzgórzu, w miejscu obecnego cmentarza (w Piaskowie) (por. http://regionszamotulski.pl/kosciol-sw-jakuba-w-ostrorogu). Najstarsza zachowana wzmianka o kościele w pobliżu rynku pochodzi z 1419 r. W 1555 r. Jakub Ostroróg przekazał świątynię licznym w miejscowości braciom czeskim. W tym okresie budynek trzykrotnie ucierpiał w czasie pożarów, za każdym razem był jednak rekonstruowany. W Ostrorogu znajdowało się wówczas seminarium braci czeskich, ich archiwum i biblioteka. W 1636 r., już po wymarciu wspierającej braci czeskich rodziny Ostrorogów, kościół przejęli katolicy.

W pierwszej połowie XVIII w. stan kościoła się pogorszył, zawaliło się nawet sklepienie budowli. Świątynię trzeba było ratować. Z inicjatywy Adama Klemensa Kwileckiego nastąpiła przebudowa kościoła, która zakończyła się po ponad 10 latach, w 1776 r. Budynek uzyskał on wówczas obecny nieregularny kształt. Według opisu Józefa Łukaszewicza z połowy XIX w. Kwilecki rozebrał do połowy mury pięknej późnogotyckiej budowli; nowa świątynia ma obecnie charakter barokowy. Z zewnątrz pozostawiono cegły na około 2 metrów, a mury powyżej otynkowano.

Wejście usytuowane jest w wieży zbudowanej na planie kwadratu, częściowo wtopionej w bryłę kościoła, zwieńczonej cebulastym hełmem zakończonym ostrosłupem z krzyżem. Na wieży z trzech stron znajdują się tarcze zegara. Za czasów przebudowy kościoła wzniesiono nową zakrystię (od strony prezbiterium) oraz – przy nawie południowej – kruchtę, w której szczycie umieszczono herb i inicjały Adama Kwileckiego oraz zegar słoneczny.

Kościół ma trzy nawy. Na drewnianych stropach, które powstały zamiast zawalonego sklepienia, można podziwiać polichromię nieznanego autora. W nawie głównej przedstawia ona sceny z życia Jana Chrzciciela, w północnej – z życia Matki Bożej, a w południowej – sceny z Księgi Rodzaju.

Trzeba zwrócić uwagę na umieszczony w głównym ołtarzu obraz św. Jakuba (z 1. poł. XVII w.), przeniesiony – prawdopodobnie na początku XIX w. – ze wspomnianego kościoła w Piaskowie. Po bokach ołtarza znajdują się figury św. Piotra i Pawła, na górze – figura Jana Chrzciciela i aniołków oraz obraz Wniebowzięcia NMP (z 2. poł. XVIII w.). Cztery boczne ołtarze w stylu rokokowym: dwa stoją przy prezbiterium: z obrazami św. Floriana i Matki Bożej Śnieżnej (1. poł. XVII w.), dwa pozostałe: św. Rocha i św. Anny z Maryją – na pierwszym filarze. Rokokowa jest również ambona, na baldachimie umieszczono figurę anioła i wazony. W nawie północnej znajduje się również portal z figurą Jezusa Dobrego Pasterza. Uwagę zwracają także duże gipsowe figury drogi krzyżowej, przekazane kościołowi przez prawdopodobnie przez Franciszka Kwileckiego – właściciela Dobrojewa (ponieważ był on także rzeźbiarzem, tradycja przypisywała mu autorstwo tych figur).

Dalej warto spojrzeć na najstarszy w Ostrorogu dom przy ul. Kapłańskiej 1 (z przełomu XVIII i XIX w.). W 2017 r. trafił on do nowych właścicieli, być może jednak za późno, bo widać, że uratowanie budynku jest bardzo trudne (to samo dotyczy zresztą innego zabytkowego domu z ostroroskiego rynku – narożnik ul. Pniewskiej).

Następnie warto skręcić w ul. Wroniecką – kiedyś główną i najbardziej reprezentacyjną ulicę miasteczka z siedzibą władz (w najstarszym budynku magistratu mieści się biblioteka), dawnym budynkiem szkoły i pocztą (http://irenakuczynska.pl/ulica-wroniecka-lubie-ja-dziecka/).

Na rogu Wronieckiej i Jana Ostroroga stoi obelisk ku czci tego najbardziej znanego ostrorożanina (postawiony w 1953 r.) oraz – od kilku lat – drewniana rzeźba jego postaci. Ul. Ostroroga możemy przejść do Pniewskiej, aby obejrzeć znajdującą się tam kapliczkę Matki Bożej z Dzieciątkiem.

Wracamy stamtąd do Rynku, a następnie ul. Zamkową dochodzimy do miejsca, skąd spojrzeć można na ślady dawnego zamku Nałęczów, rozebranego w XVIII w. Znajdował się na wyspie Jez. Wielkiego (dziś to półwysep), dziś zobaczyć można tylko wzgórze (w czasie prac wykopaliskowych w latach 60. XX w. dotarto do fundamentów i fragmentów piwnic). Od 2020 r. teren ten stanowi własność prywatną.

Przez Ostroróg przebiega nieczynna linia kolejowa nr 368 Szamotuły – Międzychód, od rynku ul. Szamotulską i Kolejową można podejść do budynków dawnej stacji. Ruch pasażerski zlikwidowano w 1995 r. (http://irenakuczynska.pl/110-temu-ostrorog-przejechal-pierwszy-pociag-22-lata-temu-przejechal-pociag-ostatni/).

Ostroróg to, oczywiście, także trzy jeziora: Wielkie i Małe, do których można dojść ul. Poznańską, oraz Mormin – średnie pod względem wielkości, ale najbardziej atrakcyjne turystycznie, położone w zachodniej części miasteczka (można tam dotrzeć ul. Wroniecką i dalej w kierunku Dobrojewa; polecamy tekst http://regionszamotulski.pl/wspomnienia-znad-mormina/).

Zapraszamy do spaceru po Ostrorogu oraz do lektury tekstów, których linki tu zamieściliśmy; ich autorami są Irena Kuczyńska, Michał Dachtera i Agnieszka Krygier-Łączkowska.

Zdjęcia Andrzej Bednarski