Michał Dachtera

Historia wsi Bobulczyn

Wieś Bobulczyn to jedna ze starszych miejscowości w Gminie Ostroróg, wzmiankowana bowiem już była w 1398 roku jako Bobolczino.

Z końca XIV wieku mamy informacje o Sędziwoju z Bobulczyna, który toczył spory z Januszem Prusieckim (1398) i Wyszkiem z Szyszłowa (1499). Sędziwój z Bobulczyn, piszący się później jako Sędziwój Bobulczyński lub Bobolecki pojawia się w źródłach do 1443 roku. Oprócz niego z rodziny Bobulczyńskich znamy również Dzierżkę (wymieniana w latach 1407-1412), Andrzeja (1450) i jego żonę Annę (1464), Jana i jego żonę Barbarę (1487), braci Stanisława i Mikołaja i jego żonę Katarzynę (1493), braci Jakuba, Andrzeja, Stanisława i jego żonę Katarzynę (1495), ponownie Mikołaja (w latach 1497-1520), ponownie Jakuba (w latach 1499-1516), Jana (1521), a także Agnieszkę (1577) i Kacpra (1580). Bracia Jakub, Andrzej, Stanisław i Mikołaj dokonali między sobą wymiany swoich części Bobulczyna. Boboleccy (Bobulczyńscy) byli właścicielami Bobulczyna co najmniej od końca XIV wieku do końca XVI wieku. Z tego okresu znamy również inne nazwy miejscowości: Bobolcyno z 1424 oraz Bobulczino z 1564 roku.

Folwark w Bobulczynie, ok. 1913 r.

Na początku XVI wieku źródła wymieniają kmieci w Bobulczynie. Są to: Maciej Kajek, Kuczyna, Orzech, Durka, Krzemienka, Wydra i Wach. Z tego okresu znamy również kilka miejsc i obiektów w Bobulczynie: bagno Okrąglec (Okranglecz), łąkę Siedliska (Syedliska), zagrodę Andrzeja, zagrodę Goleciny, stary dom, starą stodołę, rolę w kierunku Wronek, dwie opustoszałe zagrody, folwark oraz karczmę.

W XVII i XVIII wieku Bobulczyn, podobnie jak pobliskie Oporowo, należało do Kalkreytów (Kalkreutów) herbu własnego, był to stary wywodzący się ze Śląska ród. W 1755 roku Kalkreutowie zamierzali sprzedać Oporowo i Bobulczyn, jednak do transakcji nie doszło z uwagi na zgon potencjalnego nabywcy – Leona Raczyńskiego. Bobulczyn i Oporowo zostało wydzierżawione najpierw Adamowi Zabłockiemu, a potem, w 1759 roku, Piotrowi Żychlińskiemu, który był dzierżawcą do 1774 roku. W tym roku zmarł Wojciech Bogusław Kalkreut, a majątek przeszedł na własność jego syna Augusta, który w tym samym roku sprzedał go Adamowi Klemensowi Kwileckiemu, dziedzicowi Dobrojewa.

Z zawartego między sprzedającym i nabywcą kontraktu wynikało, że dobra te były zadłużone. Adam Kwilecki miał jedną córkę – Anielę, która wyszła za mąż za swojego kuzyna – Klemensa. Według zapisów testamentowych, Aniela otrzymała wszystkie dobra z wyjątkiem Oporowa z Bobulczynem. Aniela i Klemens mieli trzech synów: Arsena i Leonarda oraz Hektora, który z uwagi na małżeństwo z Niemką został wykluczony z dziedziczenia. Jednakże to Hektor został właścicielem Oporowa i Bobulczyna, prawdopodobnie otrzymał te dobra od swojego dziadka – Adama.

Po śmierci Hektora (zm. 1843) majątek przejął Mieczysław Kwilecki (1833-1918). Był to złoty okres w rozwoju tego majątku, bowiem Mieczysław był wzorowym gospodarzem. (zapraszam również do lektury naszego tekstu o Mieczysławie Kwileckim http://regionszamotulski.pl/mieczyslaw-kwilecki-z-oporowa/). Z kolei po jego śmierci cały klucz oporowski (wraz z Bobulczynem) przypadł w testamencie jego wnukowi – Dobiesławowi, który oddał Bobulczyn w dzierżawę panu Bojanowskiemu.

Uczniowie szkoły w Bobulczynie z nauczycielem. Zdjęcie sprzed 1939 r.

W sierpniu 1927 roku w folwarku wybuchł ogromny pożar. Ogień został zaprószony od włączonej lokomobili, najpierw zajęła się stodoła kryta słomianym dachem, a następnie stajnia. W wyniku pożaru spłonęła cała stodoła wraz ze zbiorami pszenicy i jęczmienia oraz stajnia z licznymi maszynami. Kwileccy byli właścicielami Bobulczyna do 1939 roku.

W Bobulczynie funkcjonowała szkoła katolicka. W roku szkolnym 1866/67 do szkoły uczęszczało 49 dzieci, nauczycielem od 1852 roku był Karol Mielecki. Dzieci uczyły się w języku polskim i niemieckim.

Pod koniec XIX wieku Bobulczyn zamieszkiwało 63 osoby (wśród nich było 25 analfabetów), wszyscy byli katolikami, oraz 113 osób w folwarku Bobulczyn należącym do Oporowa. We wsi było łącznie 11 domów.

W 1939 roku została zlikwidowana szkoła w Bobulczynie, po II wojnie światowej dzieci uczęszczały do szkoły w Oporowie (istniała do 1979 roku), a następnie do Bininia (szkoła istniała do 2012 roku).

W 1953 roku w Bobulczynie utworzono Rolniczy Kombinat Spółdzielczy im. T. Kościuszki, który istnieje do dziś. W 1966 roku w Bobulczynie powstała Ochotnicza Straż Pożarna.

Do obiektów historycznych w Bobulczynie należą budynki folwarczne: spichlerz, zbudowany w końcu XIX wieku, murowany i piętrowy, z dwuspadowym dachem krytym dachówką, oraz chlewnia, pochodząca z początku XX wieku, murowana i parterowa, z dwuspadowym dachem pokrytym dachówką. Interesująco wygląda również budynek dawnej szkoły, zbudowany na początku XX wieku głównie z kamienia polnego.

Budynek dawnej szkoły. Zdjęcie współczesne Michał Dachtera

Literatura:

1. „Gazeta Szamotulska” 1927 nr 99.
2. PawełMordal, Inwentaryzacja krajoznawcza Miasta i Gminy Ostroróg, Ostroróg 1990.
3. Ludwik Rzepecki, Obraz katolickich szkół elementarnych objętych Archidyjecezyjami Gnieźnieńską i Poznańską oraz Dyjecezyjami Chełmińską i Warmińską, 1867.
4. Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t 1, hasło Bobulczyn http://dir.icm.edu.pl/Slownik_geograficzny/Tom_I/268.
5. Słownik historyczno-geograficzny ziem polskich w średniowieczu, red. Tomasz Jurek, hasło Bobulczyn http://www.slownik.ihpan.edu.pl/search.php?q=bobulczyn&d=0&t=0.
6. Maria Strzałko, Materiały do dziejów rezydencji w Polsce. Województwo Poznańskie, t. 1, Warszawa 1991.

Fotografie:

1. ze zbiorów Marty Napierały-Werner
2. Urząd Miasta i Gminy Ostroróg http://600-lecie.ostrorog.net/poznajesz-2/
3. „Gazeta Szamotulska” 1926 nr 95, 1927 nr 99, 1929 nr 97, 1930 nr 6, 1933 nr 60, 1937 nr 71 i 80,
4. „Wieś Ilustrowana”, listopad 1913 r.
5. Michał Dachtera.
6. Andrzej Bednarski.